Intérpretes

Interpreta: Mabeˈ Marinin.

Lugar

Resguardo de Agua Bonita.

En este canto, Mabeˈ Marinin Jeenbuda, miembro de la familia Takayud muno (gente del centro) cuenta por qué su padre está tan orgulloso de él.

Wa wʉ̃ˈ wena a nijni yeˈ

                        Poru niˈni pãˈ yeiˈ
yadn nij bit yeˈ juˈ bakaˈ jãũˈrit yeˈ pĩˈbaˈritni muno yeˈ kũ
juat yore a bej enit tʉyapeˈ a cha manu yeˈkoˈ yeˈ
bore burareˈ babea wa enyãpãˈni daritiˈ
pʉwui kan i dena i bi mi enchẽ yape’ ya mʉnʉ jati yeˈ ku yeˈ
deide pʉne a wewe jʉ̃ĩrit pĩˈ be nin
a tiu bʉʉka tiu nayeˈ ti ti be nij yadn
yadn nij bit yeˈ i ni chapi mʉnʉ jati yeˈ ku ya
 
Tʉna dʉˈ jarawʉ dawa bitna deipãniˈ yeˈ pĩˈni
a yuyañau wʉˈchañʉ jãũˈpĩˈni pʉne
wa wʉ̃ˈ wena a nijni yeˈ bi nin awa wena a nij weˈ nu yeˈ
niˈkaˈtʉ weˈep bit i niˈka nin wʉti 
wʉti panyat da dawarit i bʉdnyu
jen pu ye deda bei pãˈ yeˈ a koro nʉya pãũˈkena
joˈni tʉyʉ da dawarit bʉtu tʉha tip dawa ji wa jumbuyeˈpeˈ pin
hekaˈ yeˈ turubʉ a tʉyʉ dawa weˈ wa boroprit wiwi a yeˈ
wa wʉchañʉ jãũˈni nide tʉ yeˈ
 
Wewekaˈti dawa pãni pĩˈ nij wa wʉ̃ˈ wena
a dau nijniˈkaˈ iti nin yoreni nit kadu yore wa yeˈ
a tʉ teuyatpapbej a nij a niˈnanʉ
biˈnama jʉi bitna wa jʉi wa yapapeˈ pĩˈnij dabit na ye
kanpona yeˈ yenene ñʉmo kut dawa wuatʉ teuyatpapbej pĩˈ nij na yeˈ
awa wena wẽĩjũã a en tambitˈbeˈ i bejna bina
bita yan beˈ wʉn bei ibitaka kani jari ji yan muno tʉyʉrari i mʉnʉ jati kan
wa pʉnchʉ̃ĩyapeˈ pĩ’ni ra bit na Wiwa wa ena awa a kuni
ˈwẽĩen chañʉbejpĩˈpeˈ nʉ enkaˈpeˈ nijpeˈ daibit na tʉj
                    

Mi papá siente orgullo al verme

                        Yo logro atrapar monos churucos con la fuerza de mis pulmones,
soplando dardos con la cerbatana
Las mujeres me admiran y me dicen fuerte, guapo;
porque siempre vengo como el viento grande, ellas me dicen así.
Ellas me ven como a la brisa que mueve los árboles;
cuando se despeja el cielo no puedo estar quieto,
debo ir a cazar, a demostrar que no soy débil.
Llego con la piel blanca, yo me veo así.
Una muchacha me miró y como ella no tenía pintada la cara, ​
inmediatamente se desmayó, así fue.
¿Cómo de fornido es él?, exclaman las mujeres,
porque al escucharlo parece fuerte,
así siempre es ese, un hombre bueno y sano, que recolecta y anda,
de espíritu sano, sin sufrimiento, dicen las mujeres.
Así hablan las mujeres de mí, me observan mientras están acostadas, así.
 
Yo cazo los animales de las ramas de árboles altos, yo siempre lo hago así,
espero y comienzo a perseguir al animal, me acerco desde la distancia,
siempre disparando,
soy como un animal rápido persiguiendo a su presa.
Mi papá se siente orgulloso al verme. Él me dice: “Este sí es mi hijo”.
Soy mejor que otros jóvenes, porque ellos no saben recolectar miel de wʉti
miel de wʉti, comida abundante. Ellos se pierden
no pueden cumplir ese reto.
Porque yo me sumerjo sigiloso en el agua,
como una serpiente, para cazar patos,
y cojo un tizón para dar luz al camino.
Escuchen, “Él está en silencio, concentrado,
porque está arreglando el aro de un balay”.
Yo vivo y ando así.
 
En una noche larga, mi padre me ha dicho:
“Mi hijo no es débil”.
Papá dice que soy el único de sus hijos
que anda por nuestra selva densa
es difícil ver y hay animales peligrosos.
Nuevamente cojo mis armas de cacería, paso y sigo.
Mi papá dice: “Él todo lo hace allá”
“Llega por otro camino, pasa y sale por otro lado”, dicen siempre.
“Después, de nuevo coge una lanza”. “Él dispara fuerte,
pasa y sigue cazando”, dicen siempre los demás.
Papá me mira con mucha felicidad. Temprano,
cuando ellos van hacia otra parte.
Otras mujeres me dicen que quisieran tener
un hombre como yo. Así es.
Yo regreso de andar, me vuelvo a ir y cuando encuentro a mi papá
él me mira con mucha alegría
y los que siguen vivos y no he visitado se sienten felices cuando los visito.